اعاده دادرسی

به اصطلاح حقوقی ، بررسی و آنالیز ماهیت یک دعوای قضاوت‎ شده به وسیله دادگاه صادر کننده‎ حکم ، اعاده دادرسی گفته می ‌‎شود . در واقع جهت این که رأی دادگاه‎ها عاری از خطا و اشتباه باشد ، اعاده دادرسی منظور شده است .

انواع مختلف اعاده دادرسی

اعاده دادرسی نظر به شیوه اقامه آن به دو شکل تقسیم می‌شود :
۱ ـ مطابق بند الف ماده ۴۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی ، چنانچه متقاضی اعاده دادرسی به طور مستقل آن را مطالبه کند ، این درخواست ، اعاده دادرسی اصلی به حساب می آید . به این معنی که چنانچه بی اینکه دعوایی در جریان رسیدگی باشد ، یکی از طرفین دعوی حکمی که قبلا صادر شده است ، درخواستی را به نام اعاده دادرسی عنوان کند ، این درخواست اعاده دادرسی اصلی خواهد بود که باید علاوه بر دادخواست به دادگاه ‎ذی صلاح ارائه شود .
۲ ـ اعاده طاری در کنار دادرسی مطرح می ‌‎شود ؛ در صورتی که در اعاده دادرسی اصلی پرونده‎ای در جریان رسیدگی نیست تا علاوه بر آن اعاده دادرسی مطرح شود .

روند رسیدگی به دادخواست اعاده دادرسی چگونه است ؟

دادگاه بعد از بررسی و تحلیل دادخواست اعاده دادرسی ، مسئله را صورتجلسه کرده و به همین طریق قرار قبول یا رد دادخواست را صادر می نماید . در صورتی که قرار قبولی دادخواست صادر شود ، دادگاه دستور می دهد که وقت رسیدگی را تعیین می کند و ابلاغ آن به همراه نسخه دوم دادخواست به طرف دیگر و ابلاغ زمان به درخواست ‎کننده را صادر می‌‎کند . هر وقتی که قرار رد درخواست صادر شود ، این قرار به طرفین ابلاغ می گردد .

مرجع اعاده دادرسی کجاست ؟

به عقیده وکیل پایه یک دادگستری مطابق ماده ‎۴۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی ، مرجع ذیصلاح در رسیدگی به درخواست اعاده همان دادگاهی است که حکم قطعی را صادر نموده است . به همین علت ، چنانچه دادگاه بدوی حکم قطعی را صادر کرده باشد ،‌‌ همان دادگاه مرجع ذیصلاح جهت رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی است و در صورت پذیرفتن این درخواست بنا بر تبصره‎ ذیل ماده ۴۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی ، رسیدگی ماهوی نموده و حکم لازم را صادر می‌‎کند . حکم صادره توسط این دادگاه نیز طبق مقررات قابل تجدید نظر است .
چنانچه دادگاه تجدید نظر ، حکم قطعی صادر کرده باشد ، این دادگاه مرجع ذیصلاح برای اعاده دادرسی خواهد بود و در صورت پذیرفتن درخواست اعاده و انجام رسیدگی‎های مربوطه اقدام به صدور رأی می‌‎ کند که این رأی قطعی نیز خواهد بود .
و لیکن در صورتی که برای درخواست اعاده ، تضاد دو حکم صادره از دادگاه واحد باشد ، دادخواست اعاده دادرسی به شعبه دادگاه صادر کننده حکم دوم تقدیم می‌‎شود .
دادگاه در این مسائل در وهله اول به ادعای عذر داشتن ، رسیدگی می‌‎کند و چنانچه عذر را مقبول و موجه تشخیص بدهد ، قرار قبول دادخواست اعاده دادرسی را صادر و بعد دادخواست را برای انطباق داشتن یا عدم انطباق با شرایط اعاده بررسی خواهد کرد ؛ در نتیجه قرار قبول یا رد اعاده را صادر خواهد کرد . ( ماده ۴۲۷ و ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی )
مهلت‎های مقرر در مواد ۴۲۸ ، ۴۲۹ و ۴۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی نیز بر اساس این اصل است .

جهات درخواست اعاده دادرسی

یک وکیل در تهران می گوید اعاده دادرسی به قوت و قدرت احکام ضربه می‌‎زند و اعتبار و ارزش آنها را سست می‌‎کند ، به همین علت استفاده از آن بسیار کم است و تنها در مسائلی که قانون مشخص کرده است ، قابل استفاده است .
در جلسه دادرسی نیز فقط به جهتی رسیدگی می‌‎شود که در دادخواست اعاده دادرسی قید شده است .

شروط اعاده دادرسی شامل چه مواردی است؟

بر اساس ماده ۴۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی ، شروط اعاده دادرسی شامل موارد زیر است :
۱ ـ موضوع حکم ، مسئله اصلی خواهان نباشد : خواهان از دادگاه درخواست صدور رای تخلیه کند و دادگاه مازاد بر صدور حکم تخلیه ، حکم به اجرت‎المثل نیز بدهد .
۲ ـ رای به اندازه بیش از خواسته صادر شده باشد : مثل این که خواسته خواهان ۱۰ میلیون تومان است ؛ ولی دادگاه بر طبق نظر کار‌شناس رای به پرداخت ۲۰ میلیون تومان خسارت داده باشد . این مسئله برای اعاده در مواضعی قابل تحقق است که خواسته پول رایج مملکت ، پول خارجی یا اموالی کلی باشد ( مثل صد تن گندم یا سکه طلا ) ارائه حکم مورد درخواست اعاده علت انجام آن جهت اعاده است .
۳ ـ وجود اختلاف در مفاد یک رای که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متناقض باشد : به عنوان مثال ، دادگاه شرط ضمن عقد را نامشروع می داند و در عین حال بر طبق ماده ۲۳۷ قانون مدنی ، خوانده را ملزم به اعمال و انجام آن شرط نموده است .
۴ ـ حکم صادره با حکم دیگری در رابطه با همان دعوا و طرفین آن ، که سابقاً به وسیله همان دادگاه صادر شده است ، تناقض داشته باشد ؛ بی آن که علت قانونی منجر به این مغایرت باشد .
۵ ـ طرف دیگر درخواست ‎کننده اعاده ، نیرنگ یا تقلبی به ‎کار گرفته که در حکم دادگاه موثر بوده است . حیله و تقلب می‌‎تواند مصداق های فراوانی داشته باشد . مثل این که شاکی اقدامی نماید که فردی به جز خوانده به ‎عنوان خوانده در دادگاه حاضر شود و برخلاف حقیقت به تایید ادعاهای خواهان اقرار کند .